fbpx

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ

ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ

Απόδοση στη νέα Ελληνική: Αντώνιος Γαλίτης
Εκδόσεις Το περιβόλι της Παναγίας 1986

15 items tagged "Αισθήσεις"
Εκτύπωση
  • γιατί είναι και έξω και μέσα απ΄ αυτές

    9. Η λογική ψυχή μερίζεται σε τρία και διακρίνεται κατά τη θεωρία σε δύο, το λογικό και το παθητικό. Το λογικό της μέρος, καθώς είναι κατ' εικόνα του Πλάστη της, είναι ανεμπόδιστο, αόρατο και απεριόριστο από τις αισθήσεις, γιατί είναι και έξω και μέσα απ΄ αυτές. Με αυτό η ψυχή επικοινωνεί με τις νοερές και θείες δυναμεις, και με την ιερή γνώση των όντων ανατρέχει κατά φύση στο Θεό σαν σε Πρωτότυπο, και απολαμβάνει τη θεϊκή Του φύση. Το παθητικό μέρος της κατακερματίζεται στις αισθήσεις και υπόκειται στα πάθη και στις ανέσεις. Με αυτό η ψυχή συγκοινωνεί με την αισθητική, θρεπτική και αυξητική φύση, αισθάνεται τον αέρα, το κρύο και τη ζέστη και τις τροφές για συντήρηση, ζωή, αύξηση και υγεία. Γι' αυτό και τούτο μεταβάλλεται μαζί μ' αυτά και άλλοτε επιθυμεί άλογες επιθυμίες, βγαίνοντας από τη φυσική του κίνηση, ενώ άλλοτε παροξύνεται και παρασύρεται από άλογο θυμό· ακόμη προκαλεί πείνα, δίψα, λύπη, πόνο και διάχυση, καθώς ευχαριστείται στις ανέσεις, ενώ στις θλίψεις μαζεύεται. Γι' αυτό και εύλογα λέγεται παθητικό μέρος, γιατί υποφέρει από τα πάθη. Όταν λοιπόν το θνητό τούτο καταποθεί από τη ζωή (Β΄ Κορ. 5, 14) του λόγου, αφού δηλαδή κυριαρχήσει το ανώτερο μέρος, τότε και η ζωή του Ιησού φανερώνεται στη θνητή μας σάρκα (Β΄ Κορ. 4, 11), ενεργώντας μέσα μας τη ζωοποιό νέκρωση, δηλαδή την απάθεια, και παρέχοντάς μας την αφθαρσία της αθανασίας, όπως επιθυμεί το πνεύμα

    → Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
  • Όταν ο νους νομίσει ότι η αίσθηση είναι κατά φύση δική του δύναμη

     Όταν ο νους νομίσει ότι η αίσθηση είναι κατά φύση δική του δύναμη, τότε πλεγμένος με τις εξωτερικές μορφές των αισθητών, επινοεί τις σαρκικές ηδονές, καθώς δεν μπορεί να ξεπεράσει τη φύση των ορατών, γιατί έχει πιαστεί σε εμπαθή σχέση με την αίσθηση.

    → Μάξιμος ο Ομολογητής
  • ... τρέχει πίσω από τις ηδονές του

    64. Εκείνοι που φροντίζουν να κατορθώνουν όσο είναι δυνατόν καλύτερα το βίο του Χριστιανού, πρέπει πρώτα-πρώτα να φροντίζουν με μεγάλη επιμέλεια για το διανοητικό και διακριτικό και ηγεμονικό μέρος της ψυχής, ώστε να διακρίνουν ακριβώς το καλό από το κακό και να βγάλουν έξω από την καθαρή φύση όσα πάθη εισήλθαν έπειτα παρά φύση, και έτσι να μπορούν να ζουν χωρίς προσκόμματα, χρησιμοποιώντας ως μάτι το όργανο της διακρίσεως, και να μένουν ανεπηρέαστοι από τις αφορμές της κακίας.

    Γιατί θέλημα της ψυχής είναι, να διατηρεί τα μέλη του σώματος αμόλυντα από τη βλάβη των αισθήσεων, να αποκλείσει τον εαυτό της από τους περισπασμούς του κόσμου και να φυλάξει την καρδιά να μην απλώνει στον κόσμο τα ενεργήματα των λογισμών της, αλλά να τα περιορίζει από παντού και να τα συγκρατεί από κάθε χαμαίζηλη φροντίδα και ηδονή.

    Κι όταν δει ο Κύριος κάποιον να ζει με αυτόν τον τρόπο και να φροντίζει να διατηρεί τέτοια ακρίβεια και προσοχή και να έχει την πρόθεση να τον υπηρετεί με φόβο και τρόμο(Ψαλμ. 2, 11), τότε του προσφέρει και τη βοήθεια της χάρης Του. Τι όμως να κάνει ο Θεός σ' εκείνον που προσφέρει τον εαυτό του στον κόσμο και τρέχει πίσω από τις ηδονές του;

    → Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
  • Άλλο είναι η φαντασία και άλλο είναι η νόηση

    Και ο άγιος Μάξιμος, στα σχόλιά του στον μέγα Διονύσιο Αρεοπαγίτη, λέει: «Άλλο είναι η φαντασία και άλλο είναι η νόηση, δηλαδή το νόημα· γιατί προέρχονται από δύο διάφορες δυνάμεις και διαφέρουν ως προς την κίνηση. Η νόηση είναι ενέργεια και δημιουργία, ενώ η φαντασία είναι πάθος και εικόνα που αναγγέλλει κάποιο αισθητό πράγμα ή οφείλεται σε κάποιο αισθητό. Και η αίσθηση αντιλαμβάνεται τα όντα με άμεση διαμόρφωσή της, ενώ ο νους εφάπτεται, δηλαδή αντιλαμβάνεται τα όντα με άλλο τρόπο και όχι όπως η αίσθηση.

    Στο σώμα λοιπόν και στο πνεύμα, όπου βρίσκονται οι αισθήσεις, όπως είπαμε, παρατηρείται η παθητική και η διαμορφωτική κίνηση· ενώ την κριτική και την αντιληπτική πρέπει να τις αποδώσομε στην ψυχή και στο νου, και κοντά στην αντιληπτική κίνηση της ψυχής πρέπει να βάλομε και τη φανταστική.

    Η τελευταία διαιρείται σε τρεις κατηγορίες. Πρώτη είναι η εικονιστική, η οποία δηλαδή εικονίζει και κάνει αισθητά όσα συνέλαβε η αντίληψη. Δεύτερη είναι η ανατυπωτική, η οποία ανασυνθέτει από τα παλιά απομεινάρια των προηγουμένων χωρίς να στηρίζει πουθενά τις εικόνες της, κι αυτή κυρίως λέγεται φανταστική. Τρίτη είναι εκείνη στην οποία συγκροτείται κάθε ηδονή και κάθε φαντασία υποτιθέμενου καλού ή κακού που συνοδεύεται με λύπη». Άρα λοιπόν, καμία φαντασία, όπως είπαμε, δεν έχει θέση στο Θεό, γιατί ο Θεός είναι γενικά πάνω από την έννοια όλων και τα υπερβαίνει.

    → Κάλλιστος και Ιγνάτιος οι Ξανθόπουλοι (Άγιοι)
  • Από τις αισθήσεις, η οράση και η ακοή είναι λογικές

    7. Από τις αισθήσεις, η οράση και η ακοή είναι λογικές και πιο θεωρητικές και ηγεμονικές. η γεύση, η όσφρηση και η αφή είναι άλογες και ζωώδεις και υπηρετικές των λογικών. Γιατί πρώτα βλέπομε και ακούμε και κατόπιν παρακινούμαστε από το λογικό και αγγίζομε ό,τι είδαμε και το οσφραινόμαστε και το γευόμαστε. Γι' αυτό οι τρεις είναι πολύ πιο ζωώδεις από τις πρώτες δύο, και ολότελα δουλικές, και γι' αυτές προπαντός κοπιάζουν τα πιο γαστρίμαργα και επιρρεπή στη συνουσία ημέρα και άγρια ζώα· γιατί όλη την ημέρα και τη νύχτα ή τρώνε αχόρταγα ή ορμούν στη συνουσία.

    → Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
  • Γι' αυτό ας φροντίσει η ψυχή

    Είπαμε λοιπόν ότι το σώμα επιθυμεί να απολαμβάνει τα συγγενή με αυτό, μέσω της αισθήσεως, πράγμα που είναι αντίθετο με την πρόθεση της ψυχής, και όσο πιο πολύ δυναμώνει το σώμα, τόσο περισσότερο επιθυμεί. Γι' αυτό ας φροντίσει η ψυχή να βάλει χαλινό σε όλες τις αισθήσεις, για να μην απολαύσομε τα αισθητά.

    Επειδή όταν είναι πιο ρωμαλέο το σώμα, περισσότερο ορμά· και περισσότερο ορμώντας, γίνεται ακράτητο· γι' αυτό η ψυχή δύσκολα φροντίζει να το νεκρώσει με νηστείες, αγρυπνίες, ορθοστασίες, χαμαικοιτίες, αλουσία και με κάθε άλλη κακοπάθεια, ώστε να καταμαράνει τη δύναμή του για να το έχει ήμερο και πειθήνιο στις νοερές πράξεις της. Αυτό είναι που έχομε να κατορθώσομε.

    → Θεόδωρος Εδέσσης
  • για να μην κάνουν τίποτε απολύτως πέρα απ' ότι χρειάζεται.

    ... ανακουφίζεται ο νους από τα πάθη, και συμφιλιώνεται με το Θεό για τις αμαρτίες του με τα πικρά και πολλά δάκρυα. Σταυρώνεται νοερά μαζί με το Χριστό με την ηθική ζωή, δηλαδή με την τήρηση των εντολών, όπως είπαμε, και τη φύλαξη των πέντε αισθήσεων, για να μην κάνουν τίποτε απολύτως πέρα απ' ότι χρειάζεται.

    → Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός
  • Εκείνοι που ζουν σαν κτήνη με μόνη την αίσθηση

    Εκείνοι που ζουν σαν κτήνη με μόνη την αίσθηση, κάνουν σάρκα το λόγο με μεγάλο τους κίνδυνο, κάνοντας κατάχρηση στα κτίσματα του Θεού για την ικανοποίηση των παθών, και μη κατανοώντας τη σοφία που βρίσκεται σε όλα τα κτίσματα για να γνωρίσουν και να δοξάσουν το Θεό από τα έργα Του, και ν' αντιληφθούν από που, και τι, και για ποιο σκοπό γίναμε και που πρέπει να οδηγούμαστε από τα βλεπόμενα, αλλά περνούν τη ζωή αυτή μέσα στο σκοτάδι, ψηλαφώντας μονάχα με τα δυό τους χέρια την αγνωσία γύρω από το Θεό.

    → Μάξιμος ο Ομολογητής
  • Εκείνος όμως που δεν γνωρίζει ότι με τις αισθήσεις γίνεται μεγάλη ....

    Εκείνος όμως που δεν γνωρίζει ότι με τις αισθήσεις γίνεται μεγάλη επικοινωνία με τα αισθητά και ότι από την επικοινωνία εύκολη είναι η απάτη· και δεν υποπτεύεται τη βλάβη από αυτά, αλλά γεμίζει από αυτά χωρίς προφύλαξη, πώς κατά τον καιρό της απάτης θα γνωρίσει την επίθεση, αν δεν σπουδάσει προηγουμένως τη διάκρισή τους; Ότι με τις αισθήσεις γίνεται ο πόλεμος προς τα αισθητά και επιβάλλουν φόρους τα αισθητά στις νικημένες αισθήσεις, φανερώνεται από τον πόλεμο των Ασσυρίων εναντίον των Σοδομιτών.

    Η Γραφή εξιστορεί για τους τέσσερις βασιλείς των Ασσυρίων και τους πέντε βασιλείς της περιοχής των Σοδόμων(Γεν. 14, 1-10) ότι πρώτα έκαναν συμφωνία και σπονδές και θυσίες ειρηνικές στην αλμυρή θάλασσα· έπειτα υποδουλώθηκαν οι πέντε βασιλείς επί δώδεκα έτη· στο δέκατο τρίτο έτος επαναστάτησαν στο δέκατο τέταρτο έτος έγινε πόλεμος, επιτέθηκαν δηλαδή οι τέσσερις εναντίον των πέντε και τους συνέλαβαν αιχμαλώτους.

    Και η ίστορία τελειώνει εδώ· εμείς όμως απ' αυτή την ιστορία διδασκόμαστε τον πόλεμο των αισθήσεων προς τα αισθητά. Ο καθένας μας από τη γέννηση μέχρι τα δώδεκα έτη, επειδή δεν έχει καθαρή τη διάκριση, παραδίνει χωρίς να εξετάσει τις αισθήσεις του στα αισθητά σαν σε αφεντικά να τα υπηρετούν σε ό,τι διατάζουν.

    Παραδίνει την όραση στα ορατά· την ακοή στις φωνές· τη γεύση στους χυμούς· την όσφρηση στις οσμές· και την αφή στα αισθητά που έχουν την ιδιότητα να την κινούν· δεν μπορεί να διακρίνει κανένα εμπόδιο λόγω της νηπιακής ηλικίας. Όταν όμως ο λογισμός πρόκειται να δυναμώσει και αρχίσει να αισθάνεται την βλάβη, ευθύς σκέφτεται επανάσταση και αποφυγή μιας τέτοιας δουλείας.

    Και αν είναι δυνατός και πραγματοποιήσει τη γνώμη του, μένει για πάντα ελεύθερος, ξεφεύγοντας από πικρούς αφέντες. Αν όμως έχει την κρίση πιο ασθενή για την προσπάθειά του, πάλι παραδίνει νικημένες στην εξουσία των αισθητών τις αισθήσεις, που υποφέρουν στο εξής την τυραννική δουλεία χωρίς καμιά καλή ελπίδα.

    Γι' αυτό και οι πέντε βασιλείς της ιστορίας, αφού νικήθηκαν από τους άλλους τέσσερις, οδηγήθηκαν όλοι μαζί σε πηγάδια ασφάλτου· για να μάθομε εμείς ότι οι νικημένοι από τα αισθητά ρίχνουν την κάθε αίσθηση στα αντίστοιχα αισθητά σαν σε βάραθρα ή πηγάδια, και δεν εννοούν τίποτε πέρα από τα ορατά, γιατί έδεσαν με τα γήινα την επιθυμία και αγάπησαν την απόλαυση των γηίνων περισσότερο από τα νοητά.

    Έτσι κι εκείνος ο δούλος που έχει αγαπήσει τον κύριό του και την γυναίκα και τα παιδιά του, και παραιτείται από την αληθινή ελευθερία για την συγγένεια των σωματικών, γίνεται δούλος αιώνιος και τρυπιέται στο αυτί με το σουβλί(Εξ. 21, 5-6), για να μην ακούει από το φυσικό πόρο του αυτιού και δεχτεί κάποτε τον λόγο της ελευθερίας, αλλά να μένει δούλος για πάντα, έχοντας αγαπήσει τα παρόντα.

    → Νείλος ο Ασκητής (Άγιος)
  • και σαν άγγελος νοείται

    8. Εκείνος ο οποίος τις ενέργειες των πέντε αισθήσεών του τις έστρεψε προς τις μέσα του αισθήσεις —άπλωσε δηλαδή την όραση προς το νου που βλέπει το φως της ζωής, την ακοή προς τη σύνεση της ψυχής, τη γεύση προς τη διάκριση του λογικού, την όσφρηση προς τη διανοητική δύναμη του νου, και την αφή τέλος τη μετατόπισε στην εγρήγορση της καρδίας—, αυτός περνά αγγελική ζωή πάνω στη γη. Αυτός στους ανθρώπους είναι και φαίνεται άνθρωπος, όμως συναναστρέφεται με τους Αγγέλους και σαν άγγελος νοείται.

    → Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
  • και στεφανώνεται με το στεφάνι της νίκης,

    94. Από τα τρία βασικά μέρη της ψυχής μας, το ένα (το λογιστικό) άρχει, αλλά δεν άρχεται· το άλλο (το θυμικό) και άρχει και άρχεται· το τρίτο (το επιθυμητικό) δεν άρχει, ενώ άρχεται. Όταν λοιπόν αυτό που άρχει τεθεί κάτω από την αρχή ενός από αυτά που άρχονται, τότε το εκ φύσεως ελεύθερο παρουσιάζεται δούλο στα εκ φύσεως δούλα και βγαίνει από τα πλαίσια της αρχής και της φύσεώς του, οπότε γίνεται μεγάλη στάση ανάμεσά τους. Και όσο υπάρχει τέτοια στάση σε αυτά, δε βλέπομε ακόμη τα πάντα υποταγμένα στον Λόγο(Εβρ. 2, 8). Όταν όμως εκείνο που άρχει, επικρατήσει πάνω στα άλλα και τα φέρει κάτω από την αρχή και την εξουσία του, τότε τα χωρισμένα συνενώνονται και συμφωνούν, οπότε έχουν ειρήνη με το Θεό. Και αφού υποταχθούν όλα στο Λόγο, παραδίδεται από αυτόν η βασιλεία στο Θεό και Πατέρα(Α΄ Κορ. 15, 24).

    95. Αφού οι πέντε αισθήσεις υποταχθούν στις τέσσερις αρχές των γενικών αρετών και μείνουν ευπειθείς σ' αυτές, κάνουν την ανθρώπινη φύση που πλάσθηκε από τα τέσσερα στοιχεία να κινείται ατάραχα γύρω από τον τροχό της ζωής. Και όταν αυτή κινείται έτσι, δε στασιάζουν οι δυνάμεις της ψυχής μεταξύ τους· αλλά αφού το παθητικό μέρος - θυμός και επιθυμία - ενωθεί με το λογιστικό, αναλαμβάνει ο νους τη φυσική του εξουσία και κάνει άρμα του τις τέσσερις αρχές και θρόνο του τη δούλη πεντάδα των αισθήσεων. Και αφού κατατροπώσει την τύραννο σάρκα, αρπάζεται με το τέθριππο άρμα και υψώνεται στους ουρανούς, όπου παραστέκεται στον Βασιλιά των αιώνων και στεφανώνεται με το στεφάνι της νίκης, καταπαύοντας σ' Αυτόν την όλη πορεία του.

     

    → Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
  • να αντιλαμβανόμαστε τον Κτίστη από τα κτίσματα

    Αν είναι κάτι που πρέπει να χρησιμοποιήσομε και την αίσθηση, αυτό είναι για να αντιλαμβανόμαστε τον Κτίστη από τα κτίσματα, βλέποντας μέσα σ' αυτά Εκείνον, όπως βλέπομε μέσα στο νερό τον ήλιο. Επειδή υπάρχουν στα όντα εικόνες του Πρώτου Αιτίου όλων, όσο είναι δυνατόν σ' αυτά. Αυτό λοιπόν είναι το κατόρθωμα. Ας σκεφτούμε πώς θα το κατορθώσομε.

    → Θεόδωρος Εδέσσης
  • σαν μέθυσο στρατηγό

    Ποιά είναι τώρα η εντολή που προτρέπει το λογιστικό μας; «Εγώ σας λέω να μην ορκιστείτε καθόλου (33). Ο λόγος σας ας είναι ναι ή όχι (34). Όποιος δεν αρνήθηκε τα πάντα και δε με ακολουθεί, δεν είναι άξιος για μένα (35). Να περάσετε από τη στενή πύλη»(36). Αυτά είναι τα παραγγέλματα για το λογιστικό. Ο αντίπαλος διάβολος λοιπόν, για να υποτάξει έναν άριστο στρατηγό, που είναι το λογιστικό, το βγάζει από τα λογικά του με λογισμούς γαστριμαργίας και αδιαφορίας, και αφού σαν μέθυσο στρατηγό το χλευάσει και το απομακρύνει από την ηγεμονία, χρησιμοποιεί, το πονηρό φίδι, σαν υπηρέτες των άνομων θελημάτων του το θυμό και την επιθυμία. Οι δύο αυτές δυνάμεις, αφού μείνουν ελεύθερες από την εξουσία του λογικού, μεταχειρίζονται τις πέντε αισθήσεις σαν υπηρέτες για να αμαρτάνουν φανερά. Έτσι συμβαίνουν οι διάφορες πτώσεις. Τότε λοιπόν και τα μάτια γίνονται περίεργα, αφού δεν έχουν το νου να τα δεσμεύει, και η ακοή αγαπά να ακούει τα μάταια και η όσφρηση εκθηλύνεται και το στόμα γίνεται ακράτητο και τα χέρια αγγίζουν εκείνα που δεν πρέπει. Σ' αυτά ακολουθεί αδικία αντί δικαιοσύνη, ανοησία στη θέση της φρονήσεως, ακολασία αντί σωφροσύνη δουλεία αντί ανδρεία. Αυτές οι τέσσερις γενικές αρετές, δηλαδή η δικαιοσύνη, η φρόνηση, η σωφροσύνη και η ανδρεία όταν είναι υγιείς, κυβερνούν τα τρία μέρη της ψυχής. Όταν αυτά διευθύνονται ορθά, εμποδίζουν τις αισθήσεις από τα άτοπα. Και τότε ο νους έχει γαλήνη, και καθώς οι δυνάμεις του κυβερνιούνται ενθέως και υπακούουν, ανδραγαθεί εύκολα στο νοητό πόλεμο. Αν όμως σκοτίζει τις δυνάμεις του από απροσεξία και νικιέται από τις επιθέσεις του εχθρού, τότε παραβαίνει τις θείες εντολές. Την παράβαση όμως οπωσδήποτε ακολουθεί, ή μετάνοια ανάλογη, ή κόλαση στο μέλλον. Καλό λοιπόν είναι να έχει πάντοτε νήψη ο νους, με την οποία αφού σταθεί στην κατά φύση κατάσταση, γίνεται αληθινός τηρητής των θείων εντολών.

    → Όσιος Φιλόθεος ο Σιναΐτης
  • Τέτοιος λοιπόν πλάστηκε ο Αδάμ

    Και είναι ένας κύκλος αιώνιος που αρχίζει από ένα σημείο και καταλήγει στο ίδιο. Γιατί όσο κανείς νοεί, τόσο και επιθυμεί· και όσο επιθυμεί, τόσο απολαμβάνει· και όσο απολαμβάνει, τόσο περισσότερο νοεί και αρχίζει πάλι την ακίνητη κίνηση, ή αλλιώς την ακίνητη ακινησία. Αυτός είναι ο σκοπός μας, όσο μας είναι εφικτό να εννοήσομε· ας εξετάσομε πώς θα φτάσομε σ' αυτόν.

    Στις λογικές ψυχές που είναι νοερές ουσίες και λίγο μόνο κατώτερες από τους αγγέλους, ο παρών βίος έχει δοθεί ως αγώνας και τόπος όπου γίνεται προσπάθεια για τη νίκη. Έπαθλο είναι η θεία κατάσταση που αναφέραμε, δώρο αντάξιο της θείας αγαθότητας και δικαιοσύνης, από τη μία, γιατί φαίνεται ότι από τους κόπους του κερδίζει κανείς αυτά τα αγαθά, κι από την άλλη, γιατί η αφθονοπάροχη θεία δύναμη υπερνικά κάθε κόπο. Άλλωστε και το να μπορεί κανείς και το να πράττει το αγαθό, είναι δώρο του Θεού.

    Ποιος λοιπόν είναι ο εδώ αγώνας; Η λογική ψυχή έχει ενωθεί με σώμα όμοιο με των ζώων, που έχει την ύπαρξη από τη γη και στρέφεται προς τα κάτω. Και έχει τόσο ενωθεί η ψυχή με το σώμα, ώστε να γίνει ένα από αυτά τα δύο τελείως αντίθετα, χωρίς μεταβολή —προς Θεού— η σύγχυση των μερών, αλλά από τα δύο φυσικά μέρη να γίνει μία υπόσταση με δύο τέλειες φύσεις.

    Έτσι λοιπόν σύνθετος από δύο διαφορετικές φύσεις ο άνθρωπος, ενεργεί εκείνα που ανήκουν στην κάθε μία φύση. Και του σώματος αρμόδιο είναι να αποβλέπει προς τα όμοιά του. Ο έρωτας αυτός προς τα όμοια είναι φυσικός στα όντα, γιατί δήθεν βοηθείται από αυτόν η ύπαρξή τους με τη συμβίωση και τη συναναστροφή με αυτά και η απόλαυση αυτών με την αίσθηση.

    Ακόμη επειδή είναι βαρύ το σώμα, αγαπά την άνεση. Στη ζωώδη φύση, αυτά είναι κατάλληλα και αγαπητά. Στη λογική όμως ψυχή, επειδή είναι νοερή ουσία, φυσικά και επιθυμητά είναι τα νοητά και η απόλαυσή τους μέσω της νοήσεως. Προπάντων ο έρωτας προς το Θεό είναι εκ φύσεως ριζωμένος μέσα της. Και θέλει να απολαμβάνει το Θεό και τα άλλα νοητά, δεν μπορεί όμως να το κάνει αυτό ανεμπόδιστα.

    Ο πρώτος άνθρωπος (ο Αδάμ) μπορούσε ανεμπόδιστα να εννοεί και να απολαμβάνει τα νοητά με το νου, όπως και τα αισθητά με την αίσθηση. Είχε όμως χρέος να ασχολείται όχι με τα χειρότερα, αλλά με τα ανώτερα.

    Καθώς μπορούσε να κάνει και τα δύο, στο χέρι του ήταν να βρίσκεται είτε με τα νοητά μέσω του νου, είτε με τα αισθητά μέσω της αισθήσεως. Δε λέω ότι ο Αδάμ δεν έπρεπε να χρησιμοποιεί την αίσθηση (γιατί δεν έφερε μάταια το σώμα)· λέω ότι δεν έπρεπε να προσκολλάται στα αισθητά, αλλά βλέποντας την ομορφιά τους, να οδηγείται προς το Δημιουργό τους.

    Και στο εξής να απολαμβάνει το Θεό με θαυμασμό, έχοντας διπλές αφορμές να θαυμάζει τον Κτίστη. Όχι όμως να προσκολληθεί στα αισθητά και αυτά να θαυμάζει και όχι το Δημιουργό τους, παραμελώντας το νοητό κάλλος.

    Τέτοιος λοιπόν πλάστηκε ο Αδάμ. Αφού όμως έκανε κακή χρήση της αισθήσεως, θαύμαζε το αισθητό κάλλος· του φάνηκε ο καρπός ωραίος στην όραση και καλός στη γεύση(Γέν. 3, 6), έφαγε απ' αυτόν και άφησε την απόλαυση των νοητών.

    Γι' αυτό ο δίκαιος Κριτής, κρίνοντας τον ανάξιο, αφαίρεσε από αυτόν τη θεωρία εκείνων που καταφρόνησε, δηλαδή του Θεού και των όντων, και έβαλε σκότος για να του αποκρύψει τον εαυτό Του(Β΄ Βασ. 22, 12) και τις άυλες ουσίες. Γιατί δεν έπρεπε να αφήνονται τα άγια στους βέβηλους.

    Και εκείνα τα οποία πόθησε, αυτά του άφησε να απολαμβάνει, δηλαδή να ζει με την αίσθηση και με ελάχιστα ίχνη των θείων στο νου του.

    Από τότε ο αγώνας μας για τα γήινα έγινε βαρύτερος, γιατί δεν έχομε την εξουσία να απολαμβάνομε τα νοητά, όπως τα αισθητά με την αίσθηση, αν και με το βάπτισμα βοηθούμαστε πάρα πολύ, επειδή καθαριζόμαστε και υψωνόμαστε.

    Αλλά, όσο είναι δυνατόν πρέπει να ασχολούμαστε με τα νοητά και όχι με τα αισθητά, και εκείνα να θαυμάζομε και να θέλομε. Από τα αισθητά, κανένα να μη θαυμάσομε καθ' εαυτό, ούτε να θελήσομε να απολαύσομε.

    ...

    → Θεόδωρος Εδέσσης
  • Το απαραίτητο λοιπόν είναι να μένει κανείς κοντά στο Θεό μόνο με όλη την προθυμία του

    ... Το απαραίτητο λοιπόν είναι να μένει κανείς κοντά στο Θεό μόνο με όλη την προθυμία του και να μελετά με ζήλο μόνο το νόμο Του και να είναι προσηλωμένος σ' αυτόν.

    Μόνο έτσι μπορούμε να επιτύχομε γνήσια δόξα και ανόθευτη ηδονή και άπειρο και αμετακίνητο πλούτο και γενικά να έχομε όλη αυτή τη σειρά των καλών και αγαθών που είπαμε· αλλά και Αυτόν το Θεό θα έχομε κατά θαυμαστό τρόπο να κατοικεί και να περπατεί μέσα μας(Β΄ Κορ. 6, 16) και θα απολαύσομε υπερκόσμια όντως πράγματα, αθέατα και ανήκουστα στις εξωτερικές αισθήσεις. Κι έτσι θα ζήσομε με τρόπο ενοειδή και μοναχικό, με τη χάρη του Ιησού Χριστού του Κυρίου μας.

    77. Όταν η γεμάτη Πνεύμα καρδιά ταπεινοφρονεί κι έχει ήσυχο τρόπο ζωής και δέχεται την ενέργεια της χάρης, τότε ο νους, έχοντας ευτυχήσει να ενωθεί με τη θεία αλήθεια, γίνεται θεατής πολλών θείων θεαμάτων και μύστης υπερκοσμίων αρρήτων και θεωρεί τον εαυτό του σαν κάποιο νεοφερμένο και περαστικό επισκέπτη ανάμεσα στα όντα· και τρυφά και απολαμβάνει ολοφάνερα με τη χάρη του Πνεύματος πράγματα πάνω από νου και ολότελα πέρα από διάνοια.

     

    → Κάλλιστος Αγγελικούδης (Άγιος)