fbpx

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ

ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ

Απόδοση στη νέα Ελληνική: Αντώνιος Γαλίτης
Εκδόσεις Το περιβόλι της Παναγίας 1986

Όσιος Θεόγνωστος

Θεόγνωστος (Όσιος) Επιλογές αποφθεγμάτων του Αγίου από το Βιβλίο "Η ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ"

... θα συγχωρεθούν οι πολλές αμαρτίες σου

Όταν δέχεσαι από το Θεό εξιλέωση των αμαρτιών σου, να δοξάζεις τον αμνησίκακο και ανεξίκακο Κύριο και να παίρνεις μέτρα με όλη τη δύναμή σου εναντίον των θεληματικών αμαρτημάτων. Παρ' όλο που και αυτά εξιλεώνονται καθημερινά ως την ώρα του θανάτου, όμως φανερώνεσαι αχάριστος αμαρτάνοντας εύκολα εν γνώσει σου. Όταν όμως με την πέτρα της καλής ελπίδας διώχνεις μακριά το σκύλο της απογνώσεως, και παρακαλείς με αναίδεια και επιμονή, θα συγχωρεθούν οι πολλές αμαρτίες σου , για να αγαπήσεις και συ ως χρεώστης πολύ τον Εύσπλαχνο και Υπεράγαθο στον μέλλοντα αιώνα.

Γιατί αν ο θησαυρός των απαθών είναι το άθροισμα όλων των αρετών, αλλά και ο πολύτιμος λίθος της ταπεινώσεως τις ξεπερνά όλες σε αξία

Θα σου πω λόγο παράδοξο και μη θαυμάσεις. Και αν δεν επιτύχεις την απάθεια, ίσως εξαιτίας των εμπαθών ενθυμήσεων που σε τυραννούν, αν ωστόσο τον καιρό της εξόδου σου βρίσκεσαι στην άβυσσο της ταπεινώσεως, θα υψωθείς πάνω από τα σύννεφα όχι λιγότερο από τον απαθή. Γιατί αν ο θησαυρός των απαθών είναι το άθροισμα όλων των αρετών, αλλά και ο πολύτιμος λίθος της ταπεινώσεως τις ξεπερνά όλες σε αξία. Δεν είναι μόνο πρόξενος εξιλεώσεως του ταπεινού ενώπιον του Θεού, αλλά και πρόξενος εισόδου μαζί με τους εκλεκτούς στο νυμφώνα της βασιλείας Του.

... και να δεχτεί την απόφαση να καταταγεί μαζί με τους ομοίους της και ίσους κατά την αρετή

Ανείπωτη και ανέκφραστη είναι η ηδονή της ψυχής, η οποία με πληροφορία για τη σωτηρία της χωρίζεται από το σώμα και το ξεντύνεται σαν φόρεμα. Γιατί έχοντας επιτύχει πια τα ελπιζόμενα, αποθέτει χωρίς λύπη το σώμα και προχωρεί ειρηνική προς τον λαμπρό και ιλαρό άγγελο που έρχεται από ψηλά. Μαζί μ' αυτόν διασχίζει ανεμπόδιστα τον αέρα, χωρίς να την ενοχλήσουν καθόλου τα πονηρά πνεύματα. Ανεβαίνει με χαρά και θάρρος και φωνές ευχαριστίας, μέχρις ότου φτάσει να προσκυνήσει τον Ποιητή και να δεχτεί την απόφαση να καταταγεί μαζί με τους ομοίους της και ίσους κατά την αρετή, ως τη στιγμή της κοινής αναστάσεως.

θα κολαστούμε επειδή αμαρτήσαμε και δε μετανοήσαμε

Δε θα κολαστούμε στη μέλλουσα ζωή γιατί αμαρτήσαμε, ούτε θα καταδικαστούμε γι' αυτό, αφού η φύση μας είναι δεκτική τροπής και αλλοιώσεως· θα κολαστούμε επειδή αμαρτήσαμε και δε μετανοήσαμε, ούτε στραφήκαμε από τον κακό δρόμο μας προς τον Κύριο, ενώ μας δόθηκε εξουσία και καιρός για μετάνοια, ώστε ν' αποδείξομε το Θεό αγαθό —όπως και είναι— κι όχι εμπαθή, αντίθετα, με το να μας εκδικείται κατά κάποιο τρόπο και να οργίζεται. Πλήν όμως ο Θεός τιμωρεί την κακία κι όχι εμάς, γιατί είναι ελεύθερος από κάθε πάθος κι από κάθε εκδικητικότητα, αν και λέγεται ότι συσχηματίζεται με τα έργα και τις διαθέσεις μας, σαν καθρέπτης, και ανταποδίδει στον καθένα ανάλογα με όσα έπραξε στη ζωή.

Γιατί πώς θα πιστέψει εύκολα κανείς εκείνα που δεν φαίνονται

Η πίστη και η ελπίδα δεν είναι τυχαία και χωρίς περιεχόμενο πράγματα. Αλλά η πίστη έχει ανάγκη από δυνατή ψυχή, και η ελπίδα από ευθύτητα στην καρδιά και στην προαίρεση. Γιατί πώς θα πιστέψει εύκολα κανείς εκείνα που δεν φαίνονται, χωρίς τη βοήθεια της θείας χάρης; Και πώς θα ελπίσει κανείς τα άδηλα μέλλοντα αγαθά, αν δε λάβει κάποια πείρα, μέσω της ευθύτητάς του, των χαρισμάτων του Κυρίου, με τα οποία να πληροφορηθεί και για τα μέλλοντα σαν να είναι παρόντα; Λοιπόν και στα δύο —πίστη και ελπίδα— χρειάζεται και αρετή και η ενίσχυση και βοήθεια του Θεού. Όταν αυτά δεν υπάρχουν, μάταια κοπιάζομε.

Χωρίς γνώση, δε θα αξιωθείς τη θεία αγάπη·

Χωρίς γνώση, δε θα αξιωθείς τη θεία αγάπη· ούτε τη γνώση χωρίς πίστη. Λέγοντας πίστη δεν εννοώ τη γυμνή, αλλά εκείνη που αποκτάται με την εργασία των αρετών. Την πραγματική κατάνυξη θα την επιτύχεις, όταν με εγκράτεια και αγρυπνία, προσευχή και ταπείνωση, μαράνεις ολότελα την έμφυτη ηδονή της σάρκας και σταυρωθείς μαζί με τον Ιησού, μη ζώντας πλέον εμπαθώς, αλλά με τη χάρη και την καθοδήγηση του Πνεύματος με την ελπίδα της βασιλείας των ουρανών.

Μην επιθυμείς την απάθεια πρόωρα

30. Μην επιθυμείς την απάθεια πρόωρα, για να μην πάθεις ό,τι έπαθε ο πρωτόπλαστος, τρώγοντας πριν από την ώρα από το δένδρο της γνώσεως. Να εργάζεσαι υπομονετικά με γενική εγκράτεια και συνεχή προσευχή, και να φυλάγεις με αυτομεμψία και άκρα ταπεινοφροσύνη εκείνα που εργάστηκες. Kι έπειτα από αυτά, περίμενε στον κατάλληλο καιρό και τη χάρη της απάθειας· έπειτα από τη μεγάλη τρικυμία και ταραχή, περίμενε και το λιμάνι της αναπαύσεως. Γιατί δεν είναι άδικος ο Θεός, σ' εκείνους που βαδίζουν σωστά να μην ανοίξει την πύλη της απάθειας, όταν πρέπει.

31. Πήγαινε στο μυρμήγκι, οκνηρέ και αδοκίμαστε, με την ασημαντότητα και τη μηδαμινότητά σου, πήγαινε σ' αυτό και θα μάθεις ότι δεν έχει ανάγκη από τα αγαθά μας ο Θεός που δεν έχει καμία έλλειψη και είναι υπερπλήρης, αλλά ευεργετεί πλουσιοπάροχα και σώζει κατά χάρη, όσους είναι κατά την προαίρεση ευγνώμονες, αν και δέχεται με φιλανθρωπία και την κατά δύναμη εργασία. Αν λοιπόν κοπιάζεις σαν οφειλέτης των αγαθών που έχεις λάβει πρωτύτερα από το Θεό, καλά κάνεις και είναι κοντά το θείο έλεος. Αν όμως νομίζεις ότι ο Θεός είναι χρεώστης σου για τα καλά τα οποία νομίζεις ότι εργάζεσαι, πλανήθηκες από τον ίσιο δρόμο. Γιατί, πώς μπορεί να είναι χρεώστης ο Ευεργέτης; Αλλά και έτσι ακόμη, τρέχε σαν μισθωτός, και προκόβοντας σιγά-σιγά, θα φτάσεις, με το έλεος του Θεού, το ζητούμενο.

32. Θέλεις να σου υποδείξω και άλλο δρόμο για τη σωτηρία, ή μάλλον για την απάθεια; Εκβίαζε τον Κτίστη με τις δεήσεις σου, μ' όλη τη δύναμή σου, για να μη χάσεις το στόχο σου, προβάλλοντας αδιάκοπα πρός Αυτόν μεσίτες όλες τις επουράνιες δυνάμεις και όλους μαζί τους αγίους, μαζί με την Πάναγνη Θεομήτορα. Και μη ζητάς απάθεια, ως ανάξιος αυτής της δωρεάς· να ζητάς σωτηρία με πόνο και θα λάβεις, μαζί με αυτήν, και την απάθεια. Γιατί η σωτηρία μοιάζει με ασήμι, ενώ η απάθεια με καθαρό χρυσάφι. Έχε και όσο μπορείς περισσότερη κρυφή εργασία, με την οποία λατρεύεται ο Θεός, και κάποιους λόγους απόκρυφων μυστηρίων σχετικών μ' Αυτόν που σε θεοποιούν, και με τους οποίους ο Θεός ευχαριστείται και κάμπτεται.

Όταν η ψυχή βγει από το σώμα

26. Όταν η ψυχή βγει από το σώμα, ο εχθρός διάβολος ορμά εναντίον της με θράσος και την πολεμά και την ονειδίζει και γίνεται αυστηρός και φοβερός κατήγορος των αμαρτιών της. Αλλά τότε μπορεί να δει κανείς την ψυχή που αγαπά το Θεό, αν και πολλές φορές πρωτύτερα πληγώθηκε από αμαρτίες πολλές, να μην τρομάζει στις εφόδους και τις απειλές του, αλλά μάλλον να ενισχύεται με τη δύναμη του Κυρίου και να τη φτερώνει η χαρά· να ενθαρρύνεται από τους αγίους αγγέλους που την οδηγούν, και περιστοιχισμένη από το φως της πίστεως να αντιλέγει δυνατά με μεγάλο θάρρος στον πονηρό διάβολο: «Τι κοινό υπάρχει μεταξύ μας, δραπέτη των ουρανών και δούλε πονηρέ; Δεν έχεις εσύ εξουσία επάνω μας. Ο Χριστός, ο Υιός του Θεού, έχει την εξουσία πάνω σ' εμάς και πάνω σε όλα. Σ' Αυτόν αμαρτήσαμε, Αυτόν θα απολογηθούμε, έχοντας ως εγγύηση της ευσπλαχνίας Του προς εμάς και της σωτηρίας μας τον τίμιο Σταυρό Του. Εσύ όμως, πρόξενε του ολέθρου, φύγε μακριά από εμάς. Δεν έχεις τίποτε εσύ με τους δούλους του Χριστού.» Και ενώ λέει αυτά η ψυχή με θάρρος, φεύγει πίσω ο διάβολος θρηνώντας δυνατά, μην μπορώντας να αντισταθεί στο όνομα του Χριστού. Και η ψυχή, καθώς είναι ψηλότερα, πετάει προς τα κάτω και ραπίζει τον εχθρό, όπως το γεράκι χτυπά τον κόρακα. Και έπειτα, γεμάτη από αγαλλίαση, μεταφέρεται από τους θείους αγγέλους στους τόπους που της έχουν οριστεί, ανάλογα με την κατάστασή της.

27. Ο πόθος των φθαρτών δεν μπορεί να σε τραβήξει κάτω στη γη, όταν ο νους σου είναι στα ουράνια. Αν όμως σε κρατά δέσμιο κάποια προσκόλληση στα γήινα, μοιάζεις με αετό που κρατιέται σε παγίδα από το νύχι του και εμποδίζεται να πετάξει ψηλά. Γι' αυτό, νόμιζέ τα όλα σκύβαλα, με την ελπίδα των καλυτέρων. Αλλά και αυτό το σαρκίο, όταν έρθει ο καιρός, αποτίναξέ το κι ακολούθησε τον Άγγελο του Θεού, που σε αποχωρίζει απ' αυτό.