fbpx

ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ

ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΝΗΠΤΙΚΩΝ

Απόδοση στη νέα Ελληνική: Αντώνιος Γαλίτης
Εκδόσεις Το περιβόλι της Παναγίας 1986

5 items tagged "Αλαζονεία"
Εκτύπωση
  • Αυτό δεν είναι δικό μου, από Άλλον το πήρα

    Σκέψου ότι ο Θεός σου και Βασιλιάς, αλλά και Υιός του Θεού, κένωσε τον εαυτό Του παίρνοντας μορφή δούλου(Φιλιπ. 2, 7), ότι έγινε φτωχός(Β΄ Κορ. 8, 9) και συγκαταριθμήθηκε μεταξύ των ατίμων(Μαρκ. 15, 28) και σταυρώθηκε. Αν έτσι έγινε με το Θεό, εσύ ο άνθρωπος που αποτελείσαι από σάρκα και αίμα, που είσαι χώμα και στάχτη(Γεν. 18, 27) και που —αλοίμονο— δεν έχεις τιποτε το αγαθό, αλλά είσαι τελείως ακάθαρτος, πώς έχεις μεγάλη ιδέα και αλαζονεύεσαι; Εσύ λοιπόν, αν βέβαια είσαι συνετός, ακόμη και για κάτι καλό που έλαβες από το Θεό, να λές: «Αυτό δεν είναι δικό μου, από Άλλον το πήρα· και αν Αυτός το κρίνει σκόπιμο, θα μου το πάρει πίσω». Έτσι κάθε καλό να το αποδίδεις στον Κύριο, κάθε κακό στον εαυτό σου.

    → Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος
  • Γι' αυτό είναι καλό το "δεν γνωρίζω"

    «Δεν αγνοούμε τις επιδιώξεις του εχθρού» (Β΄ Κορ. 2, 11), δηλαδή τα αφανή τεχνάσματά του, που οι πολλοί τα αγνοούν.

    Γιατί ο εχθρός, όπως λέει ο Απόστολος, παίρνει τη μορφή φωτεινού αγγέλου (Β΄ Κορ. 11, 14), και τούτο δεν είναι παράδοξο· γιατί και οι λογισμοί που αυτός παρουσιάζει στην καρδιά, φαίνονται σαν λογισμοί δικαιοσύνης στους απείρους. Γι' αυτό είναι καλό το "δεν γνωρίζω".

    Και έτσι κανείς ούτε στα λεγόμενα του Αγγέλου θα απιστεί, ούτε στις πανουργίες του εχθρού θα πιστεύει, αλλά θ' αποφεύγει με την υπομονή και τους δύο γκρεμούς και θα περιμένει να του δοθεί στην πράξη η απόκριση μετά πολλά χρόνια, χωρίς να το επιδιώκει ο ίδιος ή να το γνωρίζει (αντίστοιχα συμβαίνει, όπως είπε κάποιος, και με τη θεωρία των όντων, δηλαδή των κτισμάτων του Θεού) μέχρις ότου φτάσει σε κάποιο λιμάνι, δηλαδή στην έμπρακτη γνώση. Και όταν τη δει ότι παραμένει πολλά χρόνια, τότε θα μάθει ότι όντως εισακούστηκε η προσευχή του και έλαβε απόκριση αοράτως.

    Για παράδειγμα, προσεύχεται κανείς να νικήσει τα πάθη που τον πολεμούν. Και δεν ακούει κανένα λόγο, ούτε βλέπει σχήμα παραπλανητικό. Αλλά και αν ίσως γίνει κάτι τέτοιο στον ύπνο ή και αισθητώς, δεν πιστεύει διόλου. Ύστερα λοιπόν από χρόνια βλέπει τον πόλεμο εκείνο να τερματίζεται από τη χάρη και έρχονται νοήματα που σύρουν το νου του στην ταπείνωση και στη γνώση της αδυναμίας του.

    Μα ούτε έτσι δεν πιστεύει, αλλά περιμένει πολλά χρόνια, από φόβο μήπως και αυτό είναι απάτη των δαιμόνων. Όπως λέει ο Χρυσόστομος για τους Αποστόλους, γι' αυτό ο Κύριος, αφού τους είπε εκείνα τα θλιβερά, στο τέλος πρόσθεσε: «Όποιος υπομείνει ως το τέλος, αυτός θα σωθεί» (Ματθ. 10, 22), για να μην ξενοιάσουν δηλαδή, αλλά να αγωνίζονται από φόβο μην πέσουν. Γιατί δεν ωφελείται κανείς από τις άλλες αρετές, ακόμη κι αν ζει με ουράνιο τρόπο, αν έχει την αλαζονεία, με την οποία ο διάβολος και ο Αδάμ και τόσοι άλλοι έχουν πέσει.

    → Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός
  • Γιατί κατά το δένδρο είναι και ο καρπός

    29. Ούτε εκείνον που μιλάει ταπεινά, με σχήμα και εμφάνιση ταπεινώσεως, να νομίσεις εύκολα ότι είναι ταπεινός στην καρδιά, ούτε εκείνον που μιλά με λόγια υψηλά και μεγάλα να νομίσεις ότι είναι γεμάτος από αλαζονείακαι υπερηφάνεια, χωρίς να τους δοκιμάσεις. Και θα τους καταλάβεις από τους καρπούς τους.

    30. Ο καρπός του Αγίου Πνεύματος είναι αγάπη, χαρά, ειρήνη, αγαθοσύνη, μακροθυμία, χρηστότητα, πίστη, πραότητα, εγκράτεια. Ο καρπός του πονηρού πνεύματος είναι μίσος, κοσμική αθυμία, ακαταστασία της ψυχής, ταραχή της καρδίας, πονηρία, περιέργεια, αδιαφορία, οργή, απιστία, φθόνος, πολυφαγία, μέθη, κακολογία, κατάκριση, επιθυμία των οφθαλμών, υπερηφάνεια και αλαζονεία της ψυχής. Απ' αυτούς τους καρπούς θα αναγνωρίσεις το δένδρο. Και έτσι θα αναγνωρίζεις τι πνεύμα έχει καθένας που σε πλησιάζει. Ακόμα, έχεις και πιο έκδηλα τα σημάδια τους από τα λόγια του Κυρίου: «Ο αγαθός άνθρωπος βγάζει από το αγαθό απόθεμα της καρδιάς του τα αγαθά, ενώ ο κακός άνθρωπος βγάζει από το κακό απόθεμα της καρδιάς του τα κακά». Γιατί κατά το δένδρο είναι και ο καρπός.

    → Νικήτας ο Στηθάτος (Όσιος)
  • νομίζοντας πως έχει αρετή, ενώ έχει αλαζονεία

    15. Δεν είναι δυνατό να μάθει κανείς μόνος του την επιστήμη των αρετών, αν και μερικοί είχαν την πείρα για δάσκαλο. Γιατί μαρτυρεί οίηση να ενεργεί κανείς μόνος του και όχι με τη συμβουλή εκείνων που έχουν προοδεύσει στην αρετή· ή μάλλον γεννά την οίηση. Αν δηλαδή ο Υιός τίποτε δεν κάνει από μόνος Του, αλλά όπως τον δίδαξε ο Πατέρας, έτσι κάνει (Ιω. 8, 28), και το πνεύμα δε θα μιλήσει από μόνο Του (Ιω. 16, 13), ποιος είναι εκείνος που ανέβηκε σε τόσο ύψος αρετής, ώστε να μην έχει ανάγκη από κάποιον να τον μυσταγωγήσει; Έχει γελαστεί νομίζοντας πως έχει αρετή, ενώ έχει αλαζονεία. Γι' αυτό πρέπει να υπακούμε σ' εκείνους που γνωρίζουν τους κόπους της πρακτικής αρετής και έτσι να την ασκούμε. Δηλαδή την εξαντλητική νηστεία, την ανήδονη εγκράτεια, την επίμονη αγρυπνία, την κοπιαστική γονυκλισία, την επίπονη ακίνητη ορθοστασία, την παρατεταμένη προσευχή, την ανόθευτη ταπείνωση, τη συντριβή και τον ακατάπαυστο στεναγμό, τη σιωπή την εύλογη και σαν με αλάτι αρτυμένη (Κολ. 4, 60), και την υπομονή σε όλα. Δεν πρέπει να βρίσκεται κανείς πάντοτε σε ανάπαυση, ούτε να ασχολείται διαρκώς μόνο με το κάθισμα* πρόωρα ή χωρίς να τον αναγκάζουν τα γηρατειά ή η αρρώστια. Γιατί λέει η Γραφή: «Θα τραφείς από τους κόπους των αρετών σου» (Ψαλμ. 127, 2), και: «Η βασιλεία των ουρανών δίνεται σ' όσους βιάζουν τον εαυτό τους» (Ματθ. 11, 2). Όποιος λοιπόν βιάζεται να επιτελεί κάθε μέρα φιλόπονα τις παραπάνω πνευματικές εργασίες, αυτός με τη βοήθεια του Θεού θα θερίσει και τον καρπό όταν έρθει ο καιρός.

     

    --------------------------------

    *Εννοεί την προσευχή σε στάση καθιστή

    → Γρηγόριος ο Σιναΐτης (Άγιος)
  • Ώστε με τη μνήμη να κάνει τον ένα λογισμό να νικά τον άλλο, με τη βοήθεια της χάρης.

    Και όχι μόνον αυτό· αλλά και όταν οι δαίμονες του προτείνουν υπερήφανο λογισμό για να τον κάνουν να υψηλοφρονήσει, τότε να θυμάται εκείνα τα αισχρότατα που του έλεγαν πρωτύτερα και να νικά το λογισμό και να καταλήγει σε ταπείνωση. Και αντίθετα, όταν του προτείνουν οι δαίμονες κανένα αισχρότατο λογισμό, τότε να θυμάται τον υπερήφανο εκείνο λογισμό και να νικά τούτον.

    Ώστε με τη μνήμη να κάνει τον ένα λογισμό να νικά τον άλλο, με τη βοήθεια της χάρης. Έτσι δε φτάνει ποτέ ούτε στην απόγνωση για τα αισχρότατα, ούτε σε αλαζονεία από τη μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του· αλλά όταν υψωθεί ο νους του, καταφεύγει στην ταπείνωση, και όταν τον ταπεινώσουν οι εχθροί, υψώνεται στο Θεό με την ελπίδα, για να μη θορυβηθεί ποτέ και πέσει, μήτε πάλι από δειλία να απελπιστεί, ως την τελευταία του αναπνοή.

    Και αυτή είναι η μεγάλη εργασία του μοναχού, όπως λέει το Γεροντικό. Όταν λοιπόν οι εχθροί προβάλλουν την απόγνωση, αυτός προβάλλει την ελπίδα· και όταν εκείνοι του παρουσιάζουν την αλαζονεία, αυτός αντιπροτείνει την ταπείνωση, γνωρίζοντας ότι τίποτε στο βίο αυτό δεν είναι αμετάβλητο διόλου. Όποιος υπομείνει ως το τέλος, αυτός θα σωθεί(Ματθ. 10,22).

    Εκείνος όμως που θέλει να γίνονται τα πράγματα όπως του αρέσουν, δεν ξέρει που βαδίζει, αλλά είναι σαν τυφλός που τον παρασύρει κάθε άνεμος, και ό,τι του έρχεται, απ' αυτό κυριεύεται ολότελα.

    Σαν δούλος φοβάται τα δυσάρεστα, και παρασύρεται σαν αιχμάλωτος από την υψηλοφροσύνη. Από τη χωρίς λόγο χαρά του νομίζει ότι έχει εκείνα, τα οποία ποτέ δεν έμαθε τι είναι και από που είναι. Κι αν λέει ότι γνωρίζει, τότε ακόμη περισσότερο τυφλώνεται· γιατί αυτό είναι συνέπεια του ότι δεν κατηγορεί τον εαυτό του.

    Αυτό είναι που λέγεται αυταρέσκεια και αφανής απώλεια, όπως λέει ο άγιος Μακάριος στη διήγηση για τον μοναχό που πήγε στην απώλεια, αφού είδε την άνω Ιερουσαλήμ την ώρα που προσευχόταν μαζί με άλλους αδελφούς και αρπάχθηκε ο νους του· γιατί νόμισε ότι κατόρθωσε κάτι και όχι ότι έβαλε μεγαλύτερο χρέος.

    Όπως λοιπόν οι υπερβολικά εμπαθείς δε γνωρίζουν ούτε όσα είναι φανερά σε πολλούς, εξαιτίας του σκοτισμού των παθών, έτσι οι απαθείς γνωρίζουν όσα οι πολλοί αγνοούν, από την καθαρότητα του νου τους.

    → Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός